Emre ERGÜL
Küresel piyasalar, Evergrande gerilimi yaşıyor. 2018’de dünyanın en değerli emlak şirketi olan, ancak COVID-19 pandemisiyle 2021’de düşüşe geçen Çinli Evergrande Group’un iştiraki yuan cinsi tahvilinin geri ödemesini gerçekleştiremeyince, uzmanlara göre, iflas yoluna girdi.
Evergrande’yle ilgili son gelişme aralarında eski CEO Şia Hacun ve eski finans patron Pan Darong’un da olduğu 10 yöneticinin tutuklanması oldu. Foreign Policy dergisinden James Palmer, tutuklanmaları “Çin’in emlak sektörü, Çin’in GSYİH’sının yüzde 30’unu oluşturuyor.
Çin olası bir batış için günah keçileri arıyor. Daha çok insan hapse girer” diye yorumlarken; The New York Times gazetesi, Evergrande’nin neden batmaması gerektiğini şöyle özetledi: “Dünyanın en büyük ikinci ekonomisi Çin, son 10 yılda küresel ekonomik büyümenin yüzde 40’ından fazlasına kaynak oldu. Bu oran, ABD’de yüzde 22, Euro Bölgesi’nde yüzde 9’du. Çin’de tüketici harcamalarındaki düşüş, Amerikan teknoloji firmaları ve Avrupalı lüks ürün grupları gibi burada iş yapan şirketlere zarar veriyor.
Daha zayıf bir Çin ekonomisi aynı zaman da petrole, minerallere ve sanayinin diğer yapı taşlarına olan iştahın da azalması anlamına geliyor. Çin, Amerika Birleşik Devletleri’nin en büyük ticaret ortaklarından biri ve her yıl milyarlarca dolarlık Amerikan mahsulü ve makinesi satın almakta.
S&P 500 endeksi son zamanlarda Çin ekonomisindeki sıkıntı işaretlerinin ortasında üst üste üç hafta boyunca düştü.” Küresel gayrimenkul piyasasıyla ilgili dosyalar yayınlayan CoopWB da “Potansiyel bir çöküş, yalnızca Evergrande’nin önemli bir işveren ve konut piyasasına katkıda bulunduğu Çin’i sarsmakla kalmayacak, aynı zamanda küresel olarak da dalgalanabilir” diye uyarıda bulundu: “Art arda gelen etki, işten çıkarmalar, konut piyasasındaki çöküntüler ve Çin’de kaçınılmaz olarak küresel kıyılara dokunacak ekonomik düşüş anlamına gelebilir.”
CoopWB yönetimine göre, “ABD emlak piyasasına doğrudan etkiler muhtemelen sınırlı olur, ancak Çin’in ABD gayrimenkullerine olan talebinin azalması yoluyla dolaylı etkiler yaşanabilir.”
2021’de 65 milyar dolar, 2022’de 15.7 milyar dolar zarar açıklayan şirketin toplam borç yükü, 2022 sonu itibarıyla 330 milyar dolara çıktı. Hong Kong Borsası’nda Temmuz 2020’de hisse başına 25.80 Hong Kong dolarından işlem gören hisseleri bu hafta 0.43 HK dolarına kadar geriledi. Yurt içinde iflas korumasına başvuran şirket, ABD’de de iflas koruması için mahkemeye başvurdu.
Evergrande’nin Çin’in GSYH’sinin yüzde 2’si kadar borcu var
Evergrande’nin 2022 sonunda 2.4 trilyon yuana (yaklaşık 330 milyar dolar) ulaşan toplam borç yükümlülüğünü duyurdu. Bu rakam, Çin’in gayrisafi yurtiçi hasılasının (GSYH) yaklaşık yüzde 2’sine denk geliyor. Şirket, vadesi geldiği halde ödeyemediği için temerrüde düşen 12.6 milyar yuan (1.7 milyar dolar) dış borcu nedeniyle alacaklıların açtığı çok sayıda davayla karşı karşıya bulunuyor. Şirket, 18 Temmuz’da 2021 ve 2022 hisse kayıplarını açıkladı. Yapılan açıklamaya göre şirket, 476 milyar yuanı 2021’de, 105.9 milyar yuanı 2022’de olmak üzere iki yılda toplam 581.9 milyar yuan, bir başka deyişle 81 milyar dolar kaybetti.
4 soruda Çin ekonomisi ve gayrimenkul piyasası
1-Çin gayrimenkul piyasasında neler oluyor? Çin ekonomisi, 2021’e kadar sürekli büyüyen konut piyasasından besleniyordu. Ancak nüfusun eskisi gibi artmamaya başlayıp konut talebinin azalması ve COVID-19 pandemisi her şeyi değiştirdi. Krediler ödenemedi, borçlar birikti, konut fiyatları çakıldı.
2-Durum ne kadar kötü? Paydaşların toplam borcu 390 milyar doları aştı. Ekonomistler, Çin’in ekonomik büyüme tahminlerini yüzde 5’lik hedefin altına düşürdü. Yabancı yatırım ikinci çeyrekte bir yıl öncesine kıyasla yüzde 80 düştü.
3-Hangi şirketler tehlikede? 2021’de 300 milyar dolar zarar açıklayan Evergrande ilk sırada. Onu, 7.6 milyar dolar kayıp bildiren ülkenin en büyük gayrimenkul şirketi Country Garden izliyor.
4-Pekin ne yapıyor? 50’den fazla inşaat şirketi borcunu ödeyemeyeceğini duyurdu. Hükümet yakın zamanda harcamaları ve yatırımları teşvik etmeyi amaçlayan programların ana hatlarını çizdi, ancak ayrıntılar net değil. Çin Merkez Bankası, çoğu kurumsal kredi için kullanılan bir yıllık kredi faiz oranını düşürdü, ancak ipoteklerin fiyatlandırılmasında kullanılan beş yıllık faiz oranını değiştirmedi. Ekonomistler daha agresif hamleler bekliyorlardı.
Ödeme yapamadı, Varlık Yönetim Birimi soruşturuluyor
Evergrande’ye ilişkin borç krizinde piyasaların korktuğu başına geldi. Grubun Çin anakara merkezli iştirakı Hengda Real Estate Group adındaki iştiraki 4 milyar yuanlık (547 milyon dolar) tahvilde 25 Eylül tarihli anapara ve faiz ödemesini yapamadı.
Yaşanan gelişme sonrası Evergrande hisseleri yüzde 21.8 değer kaybetti. Şirketin varlık yönetimi iştiraki Evergrande Finansal Varlık Yönetimi’nin de “gölge bankacılık” faaliyetlerine yöneliksoruşturulduğu belirtildi. Şirket, 30 Ekim’de Hong Kong’da görülecek ilk dava duruşmasına kadar alacaklılarıyla anlaşmaya varamazsa, borçları karşılığında varlıkları haczedilmeye başlanabilir.
Evergrande’nin patronundan haber alınamıyor
Çin’de son iki ayda dışişleri ve savunma bakanları ortadan kaybolmuştu. Bu kez, Evergrande’nin patronundan haber alınamadığı belirtildi. Amerikan Bloomberg haber ajansı, Evergrande’nin patronu Hui Ka Yan’in gözaltına alındığını iddia etti. İddiaya göre, bu ay başında Çin polisi tarafından gözaltına alınan Hui bilinmeyen bir yere götürüldü.
Çin emlak şirketleri son 9 ayın en büyük düşüşünü yaşadı
Çin’in gayrimenkul hisseleri, Evergrande’nin olası bir tasfiyesine yönelik endişelerle birlikte 9 ayın en büyük düşüşünü yaşadı. Bloomberg Intelligence emlak hisseleri ölçümü, hafta başında yüzde 7.1 düşerek bu yılki değer kaybını neredeyse 56 milyar dolarlık bir kayba taşıdı.
Evergrande yüzde 22 düşerken;Çin Aoyuan Group Ltd., hisseleri 18 ay aradan sonra işlem görmeye başladıktan sonra rekor yüzde 72’lik düşüş yaşadı. Devlet Başkanı Şi Cinping’in “Konutlar yaşamak içindir, spekülasyon için değil” sözleriyle harekete geçen düzenleyici kurumlar, gayrimenkul şirketlerine borç kısıtlamaları getirecek.
120 bin kişiye istihdam sağladı yılda 600 bin konut üretiyordu
Evergrande, 1996’da “Hengda Grup” adıyla Çin’in güneyindeki Guangcou şehrinde kuruldu. Büyük şehirlerde büyük ölçekli konut ve kentsel dönüşüm projelerine yatırım yapıldı. 2009’da Hong Kong Borsası’ndaki halka arzında 722 milyon dolar yatırım toplayan şirket, 2018’de inşaat sektöründe dünyanın en çok gelir elde eden şirketi oldu.
Çin genelinde 280’den fazla şehirde bin 300’den fazla proje gerçekleştiren şirkette 120 binden fazla kişi çalışıyor. Yılda yaklaşık 600 bin konut üreten şirket, Çin’de konut arzının önemli bir bölümünü karşılıyordu. Şirket, ayrıca ülkenin en büyük futbol kulüplerinden biri olan Guangzhou FC’nin sahibidir.
